نمونه ای از زیارتنامه ها

 پیش از آنکه به شرح تک تک معانی و موضوعات وارده در زیارتنامه ها بپردازیم به ترجمه «زیارت پنجم ( گاه مجازاً از «زیارتنامه» به «زیارت» تعبیر کرده اند. مفاتیح الجنان ملاحظه شود.) از زیارتهای مطلقه «امیر المؤمنين  می پردازیم که با وجود اختصار شامل تمام عناصر و مفاهیمی است که در صفحات پیشین یادآور شدیم و تفصیلش را بعد از این خواهیم دید.

 سلام بر تو ای ولی خدا تو نخستین مظلوم از اهل بیت پیامبر اکرم هستی و اولین کسی که حقش غصب شد. برای حفظ وحدت اسلام بر این ظلم صبر کردی و آن را ذخیره آخرتت به شمار آوردی تا وفاتت فرا رسید.

من گواهی میدهم که تو در حالی که شهید بودی خدا را ملاقات کردی (تا اینجا سلام و توصیف امام است.) خدا قاتل تو را به انواع عذابها شکنجه کند و عذاب را بر وی تازه گرداند. من به حضورت آمدم در حالی که شناسای حق تو و بینا به شانت می باشم. با دشمنانت و هر آن کس که بر تو ستم کرده سخت دشمنم "(لعن بر قاتل امام و تبری از دشمنان اوست و همچنین اظهار ولایت و معرفت حق امام ) [ امیدوارم] اگر خدا بخواهد پروردگارم را با این اعتقاد ملاقات کنم. ( این جمله و جملات بعدی دعاست و طلب شفاعت از امام که با آیه ۲۸ سوره انبیا پایان می یابد.)

ای ولی خدا راستی که من گناهان زیادی دارم، پس شفیع و میانجیگر من نزد پروردگارت باش که تو را نزد خدا مقام معلومی است و تو را نزد خدا آبرو و منزلت و حق شفاعت است و خدای تعالی خود گفته است:

شفاعت نکنند جز برای کسی که رضایت داشته باشد. ( مفاتیح الجنان ۴۸۱ این زیارت را مرحوم کلینی از امام علی النقی الا نقل کرده.)

سلام، شعار اسلام

 چون زیارتنامه ها معمولاً با «سلام» شروع می شود، که تحیت و احترامی است از زائر نسبت به مزور مناسب است ابتدا بار معنی این کلمه پر استعمال سنجیده شود پس گوییم معنی اصلی «سلام» سلامت و بی گزندی و پاکی از عیبهاست.  (نگاه کنید به منتهی الأرب في لغة العرب: س ل م.) ظاهراً به همین جهت به آفریدگار متعال نیز اطلاق می شود،( یعنی عیبها و آفاتی که به خلق می رسد از ساحت قدس خالق بدور است. (المفردات).) چنانکه در قرآن مجید هم آمده ( سوره حشر، آیه ۲۳)

همچنین «سلام» اسم است از مصدر «تسلیم» (رجوع شود به اقرب الموارد، س ل م.) یعنی گردن نهادن

«سلام» بین عرب جاهلی نیز گاه به عنوان تحیت به کار می رفت، اما در آیین پاک اسلام تحیت و خوشامدگویی به آن منحصر شد (الأنوار اللامعة في شرح الجامعة، السيد عبد الله سبر، ۱۱.) و در دیدار مسلمین با یکدیگر سلام کردن مستحب گشت و پاسخ آن واجب، همچنین در نماز که مهمترین عبادت مسلمان است سلام دادن واجب شده و با آن نماز پایان می یابد.

 به تصریح قرآن کریم در بهشت نیز تحیت مؤمنان به یکدیگر سلام است.  ( سوره ابراهیم، ۲۳) 

به این گونه «سلام علیکم شعار ( شعار: نشان یا سخنی که حزبی یا گروهی به آن مشخص و ممتاز شوند.) مسلمین شد و آن کلمه دعایی است به معنی سلامت از آفات دنیا و عذاب آخرت بر شما باد یا سلامت و رحمت خدا بر شما باد که در سلام به پیشوایان مذهبی معنی دوم مناسب است.

 «سلام» از انسان به «قول» است یعنی درود و خوشباش و از خدای تعالی به «فعل» است یعنی عطا کردن تندرستی و دور داشتن از بلاها و عذاب از انسان ( رجوع شود به المفردات في غريب القرآن: سلم.) بنابر آنچه گفتیم شعار دائم مسلمین در رویاروی شدن با یکدیگر سلام علیکم یا مختصر آن «سلام» میباشد یعنی طلب سلامت و دوری از گزند برای برادر دینی خود و اطمینان بخشیدن به او که از طرف سلام دهنده از هر جهت در امان است و سود و خیرش به او میرسد نه شر و زیانی و این مهمترین پیام و خبر است در استوار گردانیدن و سالم ساختن روابط اجتماعی افراد و داد و ستدی منصفانه زیارت با تکرار «سلام» این شعار پر معنی را بازگو میکند و بر صفحه ذهن زائر نقش می گرداند.

سلام و توصیف امام

از رایج ترین کلماتی که در زیارت به پیشگاه امام و حجت خدا گفته می شود سلام و تحیت است و جز این هم نشاید زیرا ادب حضور اقتضا می کند پس از نام خدا و تکبیر و تحمیدش بر طبق سنت اسلامی سخن خود را با سلام آغاز کنیم.

 افزون بر این حرم مطهر پیامبر اعظم و اهل بیت معصومش بهترین و مناسب ترین مکان برای اجرای حکم قرآن یعنی صلوات فرستادن و طلب رحمت و رفعت درجه از خدای وهاب جهت آن پیشوایان است. (برای تفصیل رجوع شود به سوره احزاب ٫ ۵۶ و بخش ، آداب زیارت بهترین مکان صلوات) اما نکته گفتنی و قابل توجه این است که ضمن این سلامها امام به اوصافش خطاب می شود نه نام تنها و مقامی که خدای تعالی به وی عطا کرده و فضایلی که دارد ذکر میشود یا نسبتی که با رسول اکرم دارد. 

بدین ترتیب متون زیارت که بخش عمده آن سلام بر امام است، خود دفتری نورانی از مقامات معنوی و اوصاف و مناقب پیامبر گرامی ما و عترت طاهره اش می باشد و کارنامه ای از کوششهای آنان برای برافراشتن پرچم توحید و ترویج قرآن و بسط عدالت و امر به معروف و نهی از منکر و به بیان دیگر امام شناسی به گونه ای زنده و آموزنده در عباراتی شیوا و آهنگین و اینک چند مثال: (کلیات مفاتيح الجنان از انتشارات کتابفروشی اسلامیه شماره ۲۵، باب سیم در زیارت فصل سیم زیارت حضرت رسول از بعید، ص ۴۳۷)

۱ - در زیارت رسول اکرم له می گوییم:

..... سلام بر تو ای بر پا دارنده عدالت.

سلام بر تو ای گشاینده راه خیر سلام بر تو ای معدن وحی و نزول قرآن

سلام بر تو ای مبلغ از طرف خدا سلام بر تو ای چراغ روشنی بخش

سلام بر تو ای مژده دهنده سلام بر تو ای بیم دهنده

سلام بر تو ای نور خدا که از آن روشنایی می گیرند..... (روش نویسنده در ترجمه عبارتهای بلیغ زیارتها در حد امکان حفظ اصالت متن است با روانی جمله ها با اعتراف به اینکه چنین متونی نیاز به شرح و تفسیر دارد.)

۲ - در زیارت ائمه بقیع میخوانیم:

سلام بر شما پیشوایان هدایت سلام بر شما اهل تقوی

سلام بر شما ای حجتهای (با توجه به اینکه حجت به این معانی آمده دلیل برهان بینه آنچه بدان دعوی ثابت شود ( تعریفات جرجانی) اهمیت و ارزش مذهبی این وصف برای ائمه واضح می شود.) بر اهل دنیا سلام بر شما ای قیام کنندگان به قسط در بین مردم ( ترجمه السلام عليكم أيها القوام في البرية بالقسط » است.)

سلام بر شما پاکان برگزیده سلام بر شما خاندان رسول خدا....  ( مفاتیح الجنان، باب سیم فصل سیم زیارت ائمه بقیع علی ، ص ۴۴۶)

در زیارت امین الله»( زیارت معروف امین الله که از جهت محتوا و سند بسیار معتبر است هر چند جزء زیارتهای حضرت علی اله آمده، اما به نص حدیث در زیارت سایر ائمه نیز می توان خواند. (رجوع شود به مأخذ بیشین، زیارت دوم، ۴۷۶ - ۴۷۷)) این چنین به امام سلام می دهیم

 درود بر تو ای امین خدا در زمین و حجت او بر بندگانش درود بر تو ای امیر مؤمنان شهادت میدهم که تو در راه خدا جهاد کردی چنانکه شایسته و بایسته بود و به احکام کتابش عمل کردی و از سنتهای پیامبرش که رحمت خدا بر او و آلش باد - پیروی نمودی تا خدا تو را به جوار رحمت خود خواند و جانت را به اختیار خودش گرفت....

۴ - توصیف امیر مؤمنان در ضمن سلامهایی که به حضرتش میدهیم

 سلام بر پدر امامان و دوست نبوت و مخصوص به برادری با پیغمبر 

سلام بر پیشرو و سرآمد ( متن زیارت يعوب الایمان است و و توضیح زیر روشنگر لطف این تعبیر است یعسوب امیر زنبوران شهد و آن زنبور تر باشد کلانتر از تمامی زنبوران عسل هر جا که رود همه زنبوران تابع باشند. مجازاً به معنی «سر گروه قوم» است و «یعسوب المؤمنين» لقب مرتضى على است. اخلاصه از غیاث اللغات).) در ایمان و وسیله سنجش اعمال و شمشیر خدای صاحب جلال سلام بر صالح از مؤمنان و وارث دانش پیامبران و حکم کننده در روز جزاء

سلام بر درخت تقوی سلام بر حجت رسای خدا و نعمت تمامش و عذاب کوبنده اش

سلام بر راه روشن و اختر رخشان و امام نصیحت کننده (نصیحت معنی اصلی آن «اخلاص» و صاف شدن از هر ناخالصی است. و در «التعریفات» آمده: «نصیحت خواندن به آنچه در آن صلاح است و نهی از آنچه در آن فساد است. بنابر این «الامام الناصح» - که در زیارت آمده - یعنی پیشوای بند دهنده خیرخواه) و رحمت خدا و برکاتش بر تو ( مفاتيح الجنان، زیارت مطلقه امير المؤمنين الله، زیارت چهارم ) 

۵ - در زیارتی دیگر فضایل و خدمات اصلاحی و راهنماییهای دینی حضرت علی بن ابی طالب بر شمرده میشود و آیاتی که در توصیف آن امام نازل شده و احادیث نبوی در معرفی مقامات معنوی حضرتش همه نقل می گردد و این است مثالی از آنها

ای علی تو چنانکه رسول خدا - درود خدا بر او و آلش - گفت بودی نیرومند در بدنت فروتن در پیش خودت بزرگ نزد خدا سترگ در زمین والا در آسمان

 کسی را درباره تو جای عیب جویی نبود و گوینده ای در زمینه تو جای طعن و زشتگویی نمی یافت خلق در تو طمع طرفداری به ناحق و بی مورد نداشتند و کسی پیش تو جای خود شیرینی نمی یافت ضعیف خوار نزدت قوی ارجمند بود تا حق او را بستانی و توانای گرانقدر در نظر تو ضعیف بود تا حق را از او بستانی در اجرای چنین عدالتی خویش و بیگانه پیش تو برابر بودند..... ( مفاتيح الجنان ۵۱۵ این ویژگی امام برای فرمان روایان جهان در هر زمان بهترین راهکار و دستورالعمل است. گفتنی است که یکی از علل گرایش ایرانیان و اقوام غیر عرب ( یعنی عجم) به آن حضرت همین رعایت عدالت اجتماعی و ترجیح ندادن عرب بر عجم - که سیره امویان بود - می باشد.)

۶- در «زیارت ابا عبدالله الحسین » نیز «سلام» همواره با وصفی از امام همراه می باشد اما چون حضرتش سید شهیدان است توصیفش در فضای انقلابی خاصی بیان می شود با رنگ خون و آهنگ شهادت و اینک مثالی از این گونه

سلام بر تو ای حجت خدا و فرزندش حجتش

 سلام بر تو ای کشته شده راه] خدا و فرزند کشته شده در راه] او.

 سلام بر تو ای کسی که خدا خونخواهی تو را میکند و پسر چنان کسی (ترجمه این جمله از زیارت است السلام عليك يا نار الله و ابن ثاره ثار انتقام خون گرفتن خونخواهی خون است بنابر این عبارت مذکور پذیرای چنین معنی نیز هست سلام بر تو ای خون خدا و فرزند خون او.)

 سلام بر تو ای یگانه شهید - در آسمانها و زمین - که خونبهایت پرداخت نشده و خدا از تو خونخواهی میکند ( چنین است متن زیارت السلام عليك يا وتر الله الموتور في السموات والأرض. وتر دریافت نکردن کینه و خون کشته خویش است. موتور آنکه کسی از وی کشته شود و خون کشته خویش در نیابد.) گواهی می دهم که خونت در بهشت جاوید جایگزین شد و سایه های ( ترجمة «اظلة العرش است. ظل العرش رحمت خدا بهشت سایه رحمت خدا (منتهی الأرب) بی مناسبت نیست سایه های عرش را در عبارت مذکور «بهشت» بدانیم که خود مرکز رحمت خدا یا سایه رحمت خداست و سبب این به لرزه در آمدن همان قرار گرفتن آن خون مقدس خدایی است در بهشت که در جمله قبلش ذکر شده.) عرش برای آن به لرزه درآمد و همه خلایق بر آن گریستند..... ( مفاتيح الجنان زیارت مطلقه امام حسین ، زیارت اول متذکر می شود نظیر سلامهای نقل شده در دیگر زیارتهای آن حضرت نیز آمده از جمله زیارت عرفه و عاشورا )

بجاست یادآوری شود اضافه کلماتی چون حجت، قتیل، ثار، وتر به «الله» در اصطلاح مفسران و عقاید شناسان اضافه تشریفی خوانده می شود یعنی کسب شرف و ارجمندی مضاف از مضاف الیه این گونه اضافه در قرآن مجید مکرر آمده مانند: ناقة الله (سوره اعراف، ۷۳ هود، ۶۴؛ والشمس ۱۳) ، بیتی ( بقره، ۱۲۵؛ حج، ۲۶)، روحی  ( ص صاد، ۷۲) روحنا ( مریم، ۱۷)،

۷ - در «زیارت صاحب الأمر امام زمان عجل الله فرجه که به صورت توقیع ( توقیع نشان گذاشتن و امضا کردن نامه و فرمان جواب مختصر که کاتب در نوشته به پرستها می دهد منتهى الأرب، لغت نامه. معمولاً توقیع به نامه های حضرت حجت امام زمان (عجل الله فرجه) گفته می شود، که توسط تایبان خاص ایشان در زمان غیبت صغری به دست شیعیان می رسیده و نشان پنهان زیستی آن حضرت است.) رسیده و دارای سبک بیان خاصی است سلام با چنین توصیفاتی بیان می شود

سلام بر آل یس ( که اهل بیت پیامبر اکرمند)

سلام بر تو ای دعوت کننده به خدا و بزرگ عالم به آیاتش.

 سلام بر تو ای در معرفت خدا و حاکم در دینش با واداشتن مردم به دینداری

سلام بر تو ای جانشین خدا در زمین و یاری کننده حقش سلام بر تو ای حجت خدا و راهنما به اراده اش

سلام بر تو ای تلاوت کننده کتاب خدا و مترجم و بیان کننده آن.

سلام بر تو در هر لحظه از شبت و سراسر روزت

سلام بر تو ای بقیة الله ( «بقية الله تعبیری بر گرفته از آیه ۸۶ سوره هود است و معنی آن باقی مانده نعمت خداست و تأویل آن به وجود مبارک ولی اعظم الهی حضرت حجة بن الحسن - عجل الله فرجه - شده.) در زمینش

سلام بر تو ای پیمان خدایی که آن را گرفت و موکد کرد. 

سلام بر تو ای وعده خدا که تحقق ] آن را ضمانت کرد.

سلام بر تو ای پرچم افراشته و دانش فرو ریخته و فریادرس و رحمت فراگیر و وعده ای راست که تکذیب نشود

سلام بر تو هنگامی که برخیزی سلام بر تو هنگامی که بنشینی

سلام بر تو هنگامی که بخوانی و بیان کنی.

سلام بر تو هنگامی که نمازگزاری و عبادت کنی....(یعنی درود بیایی به تو در هر حال و در هر کاری که مشغولی)

 سلام بر تو ای امام محفوظ و در امان

سلام بر تو ای مقدم مورد آرزو (پیشوایی که همه به تو امیدوارند).

سلام بر تو سلامی همه جانبه و تمام ( پس از این گواهی دادن به وحدت الهی و رسالت خاتم انبیا و امامت ائمه دوازده گانه می آید.رجوع شود به مفاتیح الجنان ۶۷۴ )

8- «جامعه کبیره زیارتی است که در حرم همه ائمه معصومین می توان خواند و به تصریح علمای بزرگ ما از بلاغت و شیوایی خاصی برخوردار است(همان زیارت جامعه کبیره ۷۰۶) و بعلاوه شامل همه خصوصیاتی است که برای زیارتهای مأثور بر شمردیم مانند توصیف کامل و معرفی جامع خاندان رسالت، بیان معارف الهی و مفاهیم توحیدی شهادت و گواهی دادن به فضایل ائمه هدی، دعا و خواهانی از خدا قبولی ولایت و تولای به ائمه نور و نفرت و تبرا از ائمه نار و غیر اینها از معارف اسلامی اینک ترجمه ای از بخش نخستین این زیارت

سلام بر شما ای خاندان نبوت و جایگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان و فرودگاه وحی و معدن رحمت و گنجوران دانش و حد نهایی بردباری و شکیبایی و ریشه های بخشش و بزرگواری و پیشوایان امتها و ولی نعمتها که همه به واسطه و برکت شما می رسد و مایه های پرورش نیکان و تکیه گاههای نیکوکاران و سیاستمداران = نیکو اداره کنندگان بندگان ( متن زيارت وساسة العباد /ساس السلطان والوالي الرعية تولى أمرها ودبرها وأحسن النظر إليها (اقرب الموارد).) و اسباب قوت و شوکت شهرها ( ترجمه این جمله زیارت است: أركان البلاد./ رکن هر امر که باعث قوت و غلبه و شوکت باشد مثل ملک و شوکت و لشکر ارجمندی و قوت و غلبه (منتهى الأرب). ) و درهای ورود به خانه ایمان و افراد امین خدای رحمن و نژاد پیامبران و زیده و برگزیده رسولان و عترت برگزیده پروردگار جهانیان،(یعنی فرزندان و نزدیکترین کسان نبی اکرم که برگزیده آدمیان و افضل پیامبران است.) و رحمت خدا و برکاتش بر شما ]

سلام بر امامان هدایت و چراغهای شب تار و نشانه های تقوی و صاحبان خرد و دارندگان عقل و زیرکی و پناه مردم و وارثان پیغمبران و نمونه اعلا از بندگان شایسته و برگزیده خدا و دعوت بهتر به سوی خدا ، و حجتهای خدا بر مردم دنیا و آخرت و عالم قبل از دنیا و رحمت خدا و برکاتش بر شما ]

سلام بر محلهای معرفت خدا و جایگاههای برکت و خیر خدا و معادن حکمت خدا و حافظان سر خدا ( سؤالی که در ملاحظه چنین تعبیرهایی به ذهن می رسد این است که سر خدا چیست؟ گوییم اگر معلوم بود که سر نبود. خصوصیت مسیر و راز همان پوشیدگی و پنهان بودنش می باشند.) و حاملان کتاب خدا و جانشینان پیغمبر خدا و فرزندان رسول خدا و رحمت خدا و برکاتش بر شما

چنانکه ملاحظه میشود «سلام» همراه با معرفی امام و شرح مقامات معنوی اوست و به این صورت زیارت درسی میشود از امام شناسی با روشی آسان در حضور امام ضمن نسبت دادن همه آن فضایل و کمالات به خدای وهاب به شرح زیر:

زیارت، جلوه گاه توحید

زیارتها با آنکه در وضع اولیه برای بزرگداشت و یادکرد پیشوایان دینی و اولیای الهی میباشد اما از آنجا که اسلام آیین یکتا پرستی است و هیچ عملی به خصوص اعمال عبادی - نیست که از مسلمان واقعی سر زند و ارتباطی با خدای یکتای بی همتا نداشته باشد و عطايا توفیق او محسوب نشود، بدین جهت در زیارتهای رسیده از پیشوایان دینی با تعبیرهای مختلف خدای تعالی نام برده و ستوده میشود. چند نمونه ترجمه و نقل می شود 

اذن دخول که در تمام مشاهد مشرفه خوانده میشود به صورت دعا و اجازه گرفتن از خدای تعالی است

خدایا من بر دری از درهای خانه های پیغمبرت - که رحمت تو بر او و آلش باد - ایستادم و تو مردم را از اینکه جز با اجازه او داخل شوند منع کردی و گفتی ای کسانی که ایمان آورده اید به خانه های پیغمبر وارد نشوید مگر به شما اجازه داده شود.... ( سوره احزاب ٫ ۵۳ .) و من - پروردگارا - نخست از تو اجازه می طلبم و ثانیاً از رسولت کسب اجازه میکنم.....( مفاتيح الجنان فصل دوم در ذکر اذن دخول ۴۲۷)

در محل سر رسول خدا نه و همچنین در زیارت آن حضرت از دور عبارت با شهادتین آغاز می شود.( همان، ۴۳۲)

در زیارت علی بن ابی طالب له زائر از ابتدای رسیدن به کوفه سخن خود را با تکبیر و تقدیس و تسبیح آغاز میکند و بهترین عبارات توحید آمیز را بیان می نماید. ( همان، ۴۳۷)

چون زائر به دروازه نجف برسد بگوید:

 سپاس خدای را که به این مکان] ما را هدایت کرد و اگر راهنمایی خدا نبود ما نمی توانستیم به آن راه یابیم سپاس خدای که مرا در بلادش سیر داد...(مفاتيح الجنان ۴۶۲)

هنگامی که به درگاه اول برسد بگوید: 

خدایا در خانه] تو ایستادم و به آستانه ات فرود آمدم و به ریسمانت چنگ زدم و خود را در محل بهره گیری از رحمت تو قرار دادم و به ولی تو که رحمت تو بر او باد - توسل جستم پس آن را زیارتی پذیرفته و دعایی به اجابت رسیده قرار ده. ( همان، ۴۶۴)

 در داخل صحن و هنگام ورود به حرم به ستایش خدای تعالی - که معرفت خود و رسولش را عطا کرده - می پردازد و نیز تکبیر و تهلیل می گوید و چون داخل حرم مطهر میشود این چنین خدا را یاد میکند

به نام خدا و به ذات خدا و در راه خدا و بر آیین رسول خدا، که درود خدا بر او باد. خدایا مرا بیامرز و بر من مهربانی کن و توبه ام را بپذیر، زیرا تو بسیار توبه پذیر و مهربانی . ( همان، ۴۶۶)

در «زیارت امیرالمؤمنین بعد از اینکه زائر سلام خدا را به رسولش می رساند می گوید:

خدایا رحمت فرست بر امیر مؤمنان که بنده ات و بهترین آفریده ات بعد از پیغمبر و برادر رسولت و جانشین حبیبت میباشد که برگزیدی او را از

میان آفریدگانت و راهنمای به کسی که با رسالاتت مبعوثش کردی.... ( همان، ۴۶۷)

در بالای سر به این عبارت اظهار ولایت میکند

ای مولای من ورودم به حرم تو است و برای رسیدن به مقصودم به وسیله تو به پروردگارم توسل می جویم و گواهی میدهم که توسل جوینده به تو نا امید نشود و کسی که با معرفت از تو درخواست کند جز با بر آمدن حاجتش بر نگردد. بنابر این میانجیگر من نزد الله باش که پروردگار تو و پروردگار من است در اینکه حاجتهایم را بر آورد، و دشواری کارهایم را آسان کند و سختیهایم را بر طرف نماید، و گناهانم را بیامرزد.... (مفاتیح الجنان، ۴۶۹)

در آمیختگی خداشناسی را با معرفت امام و ارتباط این دو را با هم در زیارت سید الشهدا نیز به روشنی میبینیم

هر که خدا را بخواهد به وسیله شما آغاز مقصد می کند. خدا به وسیله شما دروغ را آشکار میکند و به وسیله شما خدا روزگار سخت آزار دهنده را دور می گرداند خدا به وسیله شما راه هدایت را باز می نماید و هم به وسیله شما آن را پایان میبخشد خدا به وسیله شما آنچه را می خواهد از تقدیر امور محو کند و هر چه را خواهد و صلاح داند ] ثابت کند به وسیله شما طوق خواری را از گردن ما باز کند و به وسیله شما خون ناحق هر مؤمنی را که باید خواست مطالبه میکند...( همان، زیارت مطلقه امام حسین ۵۶۱) خواست پروردگار در اندازه گیری کارهایش یا قضا و قدر حتمی نزد شما فرود می آید و از خانه های شما خارج می شود.....( چنین است متن زیارت اراده الرب في مقادير اموره تهبط اليكم و تصدر من بيوتكم ( مأخذ پیشین))

جمله اخیر قابل توجه و گرانبار از عظمت اهل بیت عصمت نزد آفریدگار متعال است و نتیجه سخن این است که آنان مجرای اراده و ظرف مشیت

پروردگارند.

زیارت جامعه کبیره که شامل بلیغ ترین توصیف و کاملترین نعت (نعت وصف کردن مخصوصاً توصیف نیکو بیشتر در مورد خدا و رسول استعمال شود. ) و فضیلت ائمه معصومین میباشد خود حاوی بهترین معانی توحیدی و یکتا پرستی است و به صورتی روشن و بیانی رسا ارتباط توحید و امامت را نشان میدهد و فضایل ائمه همه را عطیه الهی و تفضل پروردگار معرفی می کند. چنانکه کلمه جلاله «الله» در غالب سطور به چشم می خورد و به خدای سبحان رهنمون میشود.

به عنوان نمونه به ترجمه چند بند از زیارت جامعه کبیره می پردازد

 سلام بر دعوت کنندگان به سوی خدا و راهنمایان به خشنودی خدا و قرار گیرندگان در امر خلافت خدا و همه کامل در محبت خدا و مخلصان در توحید خدا و ظاهر کنندگان امر و نهی خدا ضمن احادیث و خطبه ها و مناظراتشان ...

در جای دیگر از همان زیارت ائمه را این چنین توصیف میکنیم

خدا شما را از لغزشها نگهداری کرد و از فتنه ها در امان داشت و از آلودگی پاکتان داشت و از شما هر پلیدی و گناه را برد و بخوبی پاکتان کرد، پس شما هم جلالش را به عظمت وصف کردید و شانش را بلند  دانستید و کرمش را به بزرگی ستودید و ذکرش را ادامه دادید.....

این اوصاف که همه در ارتباط با آفریدگار متعال است همچنین بر شمرده می شود و کمال تقرب آن ذوات مقدس به خدای تعالی روشن می گردد تا اینکه زائر می گوید:

هر کس به شما محبت ورزد راستی که به خدا محبت ورزیده و هر کس شما را دشمن دارد همانا که خدا را دشمن داشته و هر کس به شما چنگ زند واقعاً به خدا چنگ زده..... ( برای ملاحظه قسمتهای انتخاب شده از زیارت جامعه کبیره رجوع شود به مفاتیح الجنان ۷۰۶ - ۶۹۹)

نماز زیارت از جمله آداب زیارت میباشد و آن دو رکعت نماز است،( در زیارت امیرالمؤمنین این نماز شش رکعت است دو رکعت هدیه به آن حضرت و چهار رکعت دیگر هدیه به حضرت آدم و نوح .) که بعد از خواندن زیارتهای مأثوره باید بجا آورد. دعایی که پس از پایان یافتن نماز باید خواند خود بهترین معرف هدف نمازگزار در یکتا پرستی است و اینک ترجمه این دعا که بعد از نماز زیارت امیرالمؤمنین خوانده می شود: خدایا من این دو رکعت نماز را خواندم هدیه ای از من به پیشگاه ] سرور و مولایم که ولی تو است و برادر رسولت امیر مؤمنان و سید اوصيا على بن ابی طالب که صلوات خدا بر او و آلش باد. 

خدایا! پس رحمت فرست بر محمد و آل محمد و آن را از من بپذیر و بر آن به من پاداش ده بدان گونه که به نیکوکاران جزا می دهی. 

خدایا! فقط برای تو نماز خواندم و فقط برای تو رکوع و سجود کردم - که تو یکتایی و شریک نداری زیرا نماز و رکوع و سجود جز برای تو نمی باشد که تویی تو آن خدایی که معبودی جز تو نیست.

خدایا رحمت فرست بر محمد و آل محمد و زیارتم را بپذیر و درخواستم را به من عطا کن به محمد و آل پاکش (مفاتیح الجنان، ۴۷۲ شبیه این دعا بعد از نماز زیارت حضرت سید الشهدالله نیز آمده. رجوع شود به مفاتیح الجنان پایان زیارت ششم از زیارتهای مطلقه ۵۶۷)

نویسنده نیازی نمی بیند که توضیح دهد چگونه این دعا و نظایرش که زبان حال و قال زائر است اتهام شرک را نسبت به زائرین تکذیب می نماید و کیفیت ارتباط دو اصل اعتقادی «توحید» و «امامت» را نشان میدهد آشکارا می فهمیم عبادت خاص آفریدگار یکتاست و ثواب مترتب بر آن هدیه به امام می شود آنکه بزرگترین بنده موحد خداست و بهترین معرف خدا به ما.