ارتباط با والدین

آموخته ایم که رفتار نیکو با والدین در اولویت نخست آداب معاشرت جای دارد. چند نکته درباره رفتار و نوع برخورد با آنان بیان کنید؟

نیکی به والدین مهمترین تکیف الهی تلقی میشود. به گونه ای که بعد از توحید از آن یاد میکنند. همچنان که مسئله عقوق بعد از شرک ورزیدن به خدا بزرگترین گناه کبیره است(1).»(قُلْ تَعالوا أثل ما حرم ربكم عليكم الا تشركوا به شيئاً و بالوالدين إحساناً... انعام، ۱۵۱)

نوع ارتباط با والدین در فرهنگ رضوی این گونه است 

۱ امام رضا بر رفتار پسندیده با پدر و مادر توصیه فرموده و این نکات را بیان میکنند نیکی به پدر و مادر اگرچه مشرک باشند واجب است؛ ولی محدوده اطاعت از پدر و مادر تا جایی است که اطاعت آنها معصیت خدا نباشد(2).(عيون أخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۲۴)

معمر بن خلاد به امام رضا عرض کرد: اگر پدر و مادرم مذهب حق را نشناسند دعایشان کنم؟ امام فرمودند: برای آنها دعا کن و از جانب آنها صدقه بده و اگر زنده باشند و مذهب حق را نشناسند با آنها مدارا کن؛ زیرا رسول خدا فرمودند: خدا مرا به رحمت فرستاده نه به بی مهری و نافرمانی(3).»(کافی، ج ۲، ص ۱۵۹)

۲. خداوند به سه چیز همراه با سه چیز دیگر امر کرده است. از جمله آمر بالشَّكْرِ لَهُ وَ لِلْوَالِدَيْنِ، فَمَنْ لَمْ يَشْكُرُ وَالِدَيْهِ لَمْ يَشْكُرِ الله(4)؛(بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۶۸) (امر کرده است که از او تشکر کنند و سپاسگزار او باشند همراه با شکر و سپاس از والدین پس هر که از والدین خود تشکر نکرد و آنها را سپاس نگفت، شکر خدا را به جا نیاورده و او را سپاس نگفته است...)

امام درباره عقوق والدین هشدار میدهند: «خداوند متعال عقوق والدین را حرام کرده و این به سبب خروج از اطاعت خداوند و تعظیم والدین و دوری از کفران نعمت و ابطال شکر و سپاسگزاری است. اگر عقوق والدین حرام نشده بود قطع نسل پیش می آمد و احترام پدر و مادر از بین می رفت و کسی حقوق آنها را نمی شناخت. در نتیجه قطع رحم میشد و پدر و مادر اولاد خود را ترک میکردند و فرزندان هم از نیکی به آنها خودداری می ورزیدند(1).»(بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۷۵)

90

با خاندان و خانواده 

سیره امام رضا را در خصوص نحوه معاشرت با خویشاوندان و رفتار با اهل خانواده بیان فرمایید.

ارتباط صمیمانه با خاندان و خویشاوندان از راههای مهم رشد و تقرب به خداوند است(4).(خصال، ص ۱۵۶؛ نک: جوادی آملی مفاتیح الحیات، ص ۲۰۹ تا ۲۱۸) آن گونه که امام رضا میفرمایند: «خداوند به تقوای الهی وصله رحم فرمان داد پس هر کس صله رحم نکند تقوای الهی را رعایت نکرده است(5).»(کافی، ج ۲، ص ۱۵۱) امام ضمن حفظ آراستگی خود در خانه بر آراسته بودن مرد در خانه تأکید میکردند(6)(بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۱۰۰) و به آنان که امکانات دارند، لازم می شمرند تا خانواده خود را در رفاه و آسایش قرار دهند(7).(وسائل الشيعه، ج ۱۵، ص ۲۴۹) می فرمودند: «شایسته است که مرد بر خانواده اش از نظر مالی توجه بیشتر کند تا آرزوی مرگ او را نکنند(1).»(همان) 

امام تأکید کردند: «اهل و عیال ،انسان اسیر نعمت اند. شایسته آن است که چون نعمت خدا بر کسی وافر شود بر اسیران خانواده اش وسعت دهد و بر رفاه آنان بیفزاید(2).»(کافی، ج ۴، ص ۱۲) 

ایشان بر خوش اخلاقی و نیک رفتاری با خانواده توصیه می فرمودند در قیامت کسی به من نزدیک تر است که در دنیا خوش اخلاق تر و به خانواده خود نیکوکارتر باشد(3).»(وسائل الشيعه، ج ۱۲، ص ۱۵۳)

92