علم و فضل
علم و فضل از مقامات ویژه امام علیه السلام است و با اطلاعات وسیعی که حق متعال بوی ارزانی داشته از تمام مردم زمانش داناتر و با فضیلت تر است زیرا امام مرجع کلیه افراد مکلف است و با اشخاص تفکر و با سلیقه های مختلف و با افکار متعدد روبرو میشود ناچار باید با هر يك مطابق بارويه او بحث کند و او را مجاب و مغلوب سازد و مسائل لا ينحل مردم را پاسخ دهد . امير المومنين ميفرمود سلوني قبل ان تفقدونی پیش از آنکه دستتان از دامن من کوتاه شود از تمام مشکلات و پیش آمد هاتان بپرسید و خود آنحضرت میفرمود اگر مردم مرا سرگرم رزم با مخالفان نمیکردند آنقدر علم و دانش در میان مردم پراکنده میساختم که هیچکس نیازمند باستاد نباشد. مجملا ما معتقدیم معصومین پاك در كليه صفات پسندیده یکسان و علم شان از ناحیه خداست و او هیچ بشری استفاده نکرده اند از جمله فخر عالم بشریت و مفخر انسانیت وجود کثیر الجود حضرت سلطان على بن موسى الرضا (ع) است که در مقام فضل و دانش بپایه بود که هر کس او را میدید بفضل و علم او اقرار میکر دو در برابر او سر تعظیم و احترام فرود می آورد و حضرتش مجدد مائه مردم شیعه بود بحار نوشته ابو الصلت هروی گفته هیچ دانشمندی را همتای علی بن موسی الرضا (ع) ندیدم و هر دانشمندی که با وی ملاقات میکرد بهمین حقیقت معترف بود و مامون مجالس متعددی را فراهم می آورد و حضرت را با فقهاء شریعت و متکلمان روبرو میکرد و حضرت بر همه آنها پیروز می آمد و همه متفقا بفضیلت و کمال آنجناب اقرار میکردند و بعجز و قصور خود معترف میشدند و خود آنحضرت میفرمود هنگامیکه در مدینه منوره بودم در روضه مبارکه حضرت خاتم الانبیا می نشستم و طبقات دانشمندان در آنجا حضور میافتند و درباره مسائل و مهمات دیگر سخن میگفتند و هر گاه یکی از آنها در حل مسئله باز میماند دسته جمعی بمن توجه میکرده حل آنمسئله را
از من جویا میشدند . و پاسخ آنرا کما ینبغی بیان میکردم
محمد بن اسحق نوادۀ حضرت موسی بن جعفر گفته هنگامی آنحضرت فرزندانش را گرد آورد فرمود برادر شما علی ، عالم آل محمد است مسائل دینی و مهمات آنرا از وی بپرسید و آنچه را میگوید برایگان از دست مدهید زیرا از پدرم جعفر بن محمد مکرر شنیدم میفرمود عالم آل محمد از پشت تو بظهور خواهد آمد و او همنام امیر المومنین علی (ع) است و ایکاش او را دیدار میکردم مامون با آنکه از تمام خلفاء عباسی داناتر و با معلومات تر بود ناچار در برابر بحر مواج حضرت رضا (ع) سر تسلیم و انقیاد داشت و همین برتری ایجاب کرد مقام مقدس او را بولایتعهدی برگزیند و دخترش ام حبیبه را بهمسری آنجناب در آورد پاسخهای اسلامی آنحضرت همه توام با آیات قرآنی و متکی به قوانین اسلامی بود محمد بن عيسى يقطيني هجده هزار از مسائل را که از آن حضرت پرسیده بودند گرد آوری کرده بود و با دانشمندان غیر اسلامی که روبرو میشد با کتب و قواعد آنها سخن میگفت و شواهد بیانات شریفه خود را از کتابهای خود آنها ایراد میفرمود . احتجاجات آنحضرت با رؤساء مذاهب مختلف بسیار است ما حقایق بسیاری از بیانات و احتجاجات آنجناب را در کتاب پیشوا نقل کرده ایم .
از جمله گفتگوی آنحضرت با جاثلیق عالم نصراني و بسطاس عالم رومی و رأس الجالوت عالم يهودى و هر بذ عالم زرتشتیان و عمران صابى بزرك متكلمان که همان مجلس به شرف اسلام مشرف شد و مورد عنایات خاصه آنحضرت قرار گرفت و ابن قره نصرانی و صباح هندی و سلیمان مروزی و امثال ایشان .
تاثیر این مناظره تا آن حد بود که علاوه بر اسلام آودن عمران صابي بزرگ متکلمان حقایق اسلامی در نظر مردم غیر مسلمان بوجه احسنی روشن شد و مردم ضمنا طرح مجادله با خصم را آموخته و موقعیت علمی آنحضرت از هر جهت برای همه گان بثبوت رسیده و مخصوصا خود مامون هم سئوالاتی کرده که در کتاب پیشوا ایراد شده.