امام رضا الله و علم تفسير

زندگانی امامان معصوم را نمی توان جدای از مفاهیم عالیه قرآن کریم مورد بررسی و نقد قرار داد، زیرا قرآن در وجود آنان چهره مینمایاند و به عبارتی آنان تجسم عینی و عملی قرآن و در یک کلام آنها قرآن ناطق می باشند.

آنان نه تنها با قرآن مأنوس بوده که علم قرآن در نزد آنان قرار دارد. بنابراین برای یافتن معانی واقعی قرآن باید از کلام امامان معصوم بهره جست.

امام رضا الله، آنچنان شیفته قرآن بود که هر سه روز یک بار آن را ختم می نمود و بیشتر شب را در جایگاهش به تلاوت کلام الله مجید می گذراند.

آن حضرت در مقاطع خاص نسبت به تفسیر پاره ای از آیات کریمه مطالبی را بیان می فرمود که ما برای آشنایی خوانندگان به بخش هایی از آن اشاره می کنیم:

۱. آن حضرت در تفسیر آیه: «ختم اللهُ عَلَى قُلُوبِهِم وَ عَلَى سَمعِهِم ... بقره: ۱۷ می فرماید: «ختم» مهری است که بر دل کافران به عنوان تنبیهی بر کفرشان زده شده است. (مواهب الرحمن، ج ۱، ص ۸۵ )

۲ امام الله در تفسیر آیه: «... وَ تَرَكَهُم فِي ظُلُمَاتٍ لا يُبصرون. بقره: ۱۷) می فرماید: خدا واقعاً به ترک توصیف نمیشود آن گونه که مخلوقش توصیف میشود اما وقتی می داند که آنها از کفر و گمراهی خود بر نمی گردند از یاری و لطف خود محرومشان می سازد و در میان اختیار خودشان رهایشان می کند. (همان، ص ۱۰۶ )

3.  در تفسیر آیه: «وَ ما أُنزِلَ عَلى الملكين ببابل هاروت و ماروت و ما ... بقره: ۱۰۲ می فرماید: اما هاروت و ماروت دو ملک بودند که به مردم سحر میآموختند تا بتوانند با آن خودشان را از سحر ساحران حفظ کنند و مکر آنها را باطل سازند و چیزی به کسی یاد نمی دادند مگر اینکه می گفتند ما برای آزمایش هستیم تا شما کافر نشوید. با وجود این گروهی از مردم با به کار بردن آن در طریقی که از آن منع شده بودند کفر ورزیدند و باعث میشدند که بین مرد و همسرش جدایی بیافتد و خدای متعال فرمود: «و ما هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِن أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ الله» (همان، ص ۲۵۵). 

4. صفوان بن یحیی از امام رضا الله درباره آيه: «وَ إِذ قال إبراهيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحيي الموتى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِيَطْمَئِنَّ قَلبي بقره: ۲۶۰ سئوال کرد که آیا در قلب حضرت ابراهیم ها شک بود؟ امام الله فرمود: خیر او یقین داشت و از خدا خواست بر یقین او بیافزاید (تفسیر قمی). 

5. امام الله درباره آیه: «يُخادِعُونَ اللهَ وَ هُوَ خَادِعُهُم نساء : (۱۴۲) می فرماید: خدای تبارک و تعالى خدعه نمیکند اما آنها را برای جزای خدعه شان مجازات میکند (المیزان)

6. امام رضا درباره آيه: «لَتُبلون في أموالِكُم وَأَنفُسِكُم آل عمران: ۱۸۶ می فرماید: خدا شما را در اموالتان به پرداخت زکات و درجاتتان را به تحمل صبر امتحان میکند. (مواهب الرحمن، ج ۶، ص ۱۶۲)

7.  امام الله در تفسیر آیه: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُم عَلَى بَعْضٍ وَ بِمَا أَنفَقُوا من أموالهم نساء ۳۴ و در برابر سئوال محمد بن سنان که پرسید: «چرا سهم الارث زن نصف سهم الارث مرد است فرمود: زنان نیم مردان ارث میبرند زیرا زن هنگامی که ازدواج می کند. می گیرد و مرد می دهد. به این جهت به مردان چیزی اضافه تر میدهند و علت دیگر این است که زن عیال مرد است و معاش او بر عهده شوهر است و چنانچه مرد محتاج شود از زن هزینه ای دریافت نمی گردد. پس از این جهت بر مرد بیشتر می دهند. (همان، ج ۸، ص ۱۹۵)

8. آن حضرت درباره آیه: «وا اتَّخَذَ الله إبراهيم خليلاً . نساء : ۱۲۵ می فرماید: از پدرم شنیدم که از پدرش نقل می کرد که فرمود: خدای متعال ابراهیم را خلیل خود گردانید، زیرا احدی از سائلان را رد نکرد و هرگز از غیر خدای عزوجل چیزی نخواست. (ان الميزان، ج ۵، ص ۹۶)

۹ امام ال در تفسیر آیه: «وَاتْلُ عَلَيْهِم نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا فَأَتَبْعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ من الغاوين ...» (سوره اعراف، آیه ۱۷۵) می فرماید: خداوند متعال به بلعم باعورا اسم اعظم عطا کرده بود که خدا را با آن و میخواند و دعایش مستجاب میشد به فرعون میل کرد پس فرعون دستور داد تا موسی اصحابش را بگیرند و از بلعم خواست تا از خداوند بخواهد موسی و اصحابش را برای او نگه دارد. پس (بلعم) سوار الاغش شد و شروع به زدن حیوان کرد خدای تبارک و تعالی الاغ را به زبان آورد، گفت: برای چه مرا می زنی؟ آیا میخواهی که با تو بیایم که خدا را علیه پیامبر خدا و و قـ قوم مؤمن بخوانی؟ و او مرتب الاغ را میزد تا حیوان را گشت. پس خدا آن اسم اعظم را از زبان او برداشت و این مثلی است که خداوند زده است (تفسیر قمی)

 ۱۰. امام درباره آیه: «وُجوهٌ يَومَئِذٍ نَاصِرَةٌ إِلى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ » (سوره قیامت، آیات ۲۲ و ۲۳) فرمود: صورت های آنها می درخشد و منتظر پاداش از جانب پروردگار خود هستند. (الميزان، ج ۲۰، ص ۱۱۶)

 ۱۱. آن حضرت درباره معنای «ذکر» در آیه: «قَد أَنزَلَ اللهُ إِلَيْكُم ذكراً رسولاً.» (سوره طلاق، آیات ۱۰ و ۱۱) فرمود: «ذکر» رسول خدا و ما اهل او هستیم (البرهان).

 ۱۲ امام الله درباره آیه: «اللهُ نُورُ السَّموات والأرض» (سوره نور، آیه ۳۵) فرمود: خدا هدایت کننده اهل آسمانها و زمین است. (الميزان، ج ۱۵، ص ۱۳۹)

 ۱۳ امام الله در تفسیر آیه: «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدبار النجوم .» (سوره طور، آیه ۲۹) فرمود: «ادبار السجود» چهار رکعت بعد از مغرب است و ادبار النجوم دو رکعت قبل از نماز صبح است (تفسیر قمی)