فلسفه وضو
امام رضا (ع) فرمود: «از این جهت نمازگزار مامور به وضو گرفتن در آغاز عبادت است که چون وضو یک نوع ادب در برابر خداست بنده باید به هنگام ایستادن در برابر خداوند متعال و به هنگام مناجات با پروردگار منان پاک و پاکیزه باشد و با اعضای پاک متوجه خداوند سبحان گردد و دستورات او را به کار بندد و از هرگونه نجاست و پلیدی دور و بر کنار باشد. علاوه بر این وضو سبب میشود که آثار خواب و کسالت از انسان برچیده شود و قلب نور و صفا یابد و آدمی برای ایستادن در برابر خداوند قهار آمادگی یابد.
در وضو شستن صورت و دستها و مسح و سر و پاها واجب است زیرا اینها عضوهایی است که در نماز به کار گرفته میشوند چه بنده با صورتش به سجده می رود و در برابر خداوند متعال خضوع میکند دستها را به سوی خداوند بر می دارد و نیایش می کند و نیازهایش را مطرح مینماید با سرش خضوع و خشوع می کند و در برابر خداوند جبار برای رکوع خم میشود و به هنگام سجده پیشانی بر زمین میگذارد و با پاهایش بلند میشود و مینشیند و فرمان خدای به جا می آورد.
خداوند به هنگام جنابت فرمان غسل داده است ولی در مورد قضای حاجت دستور غسل نداده زیرا جنابت از خود انسان سر میزند و از همه اندامها بدن سرچشمه می گیرد ولی قضای حاجت به نفس انسان مربوط نمیشود بلکه همان تفاله ها مواد غذایی است که از دری وارد بدن شده بود ولی اینک از در دیگر خارج میشود(۱)(سوره کهف آیه ۱۱۰) .
برنامه امام هشتم (ع) در وضو
حسن بن على الوشا گوید : به محضر امام رضا (ع) وارد شدم دیدم مقابل حضرت طرفی پر از آب است. آن حضرت میخواست وضو بسازد و خود را برای نماز آماده نماید. من نزدیک رفتم که به دستان مبارک امام (ع) آب بریزم تا وضو بگیرد. ولی آن بزرگوار ،نپذیرفت و مرا از این کار منع نمود. عرض کردم: آیا مرا از این که بر دستهایتان آب بریزم منع می فرمایید ؟! آیا خوشتان نمی آید که من در این کار اجری ببرم ؟
حضرت فرمود (آیا) تو اجری ببری و من مرتکب گناه شوم و زر و وبال به دوشم باشد!!!
پرسیدم: چگونه چنین مطلبی امکان پذیر است ؟
حضرت فرمود : مگر نشنیده ای که خداوند در قرآن میفرماید :
پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند(۲)(گزيده من لا يحضره الفقیه، ج ۱، ص ۷۳).
اکنون من برای نماز وضو میگیرم که این خود نوعی عبادت است و دوست ندارم کسی در آن با من شرکت کند.
مردی از امام رضا (ع) پرسید شخصی برای نماز نیاز به وضو دارد و دسترسی به آب ندارد. پس به قدر آب وضو آب به مبلغ صد در هم پیدا میکند آیا بر او واجب است که صد درهم بدهد و آب بخرد و وضو بسازد یا تیمم نماز بخواند؟ حضرت فرمود : آب بخرد. سپس افزود: چنین حالتی برای من پیش آمد و من آب به صد درهم خریدم و وضو ساختم و نمازم را با وضو به جا آوردم و پرداخت مال زیاد برای وضو مرا ناراحت نکرد و اثر منفی در روح من نگذاشت(۱)(عيون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۸۳ ).