عصر مأمون
مأمون داناترین و زیرک ترین خلفای عباسی بود. وی از همان آغاز نوجوانی زیر نظر جعفر بن یحیی برمکی و فضل بن سهل ایرانی با جدیت و بدور از عیاشی به تحصیل علوم و فنون مختلف زمان خویش همت گمارد و در این زمینه بر برادران خود پیشی گرفت و در عمل شایستگی خود را برای احراز مقام خلافت اثبات کرد.
شرایط زندگی و موقعیت خانوادگی او بگونه ای بود که جز خود نمیتوانست به کسی متکی باشد؛ از این رو از همان آغاز برای آینده خود برنامه ریزی کرد کسب دانش و مهارت انس با دانشمندان و فرهیختگان و تظاهر به دینداری و دانش و پارسایی دستمایه او در این عرصه بود. وی پس از عهده داری خلافت نیز این سیاست را پی گرفت و به فضل بن سهل دستور داد تا درباره زهد و تقوا و دیانت خلیفه مطالبی نشر دهد و در میان مردم تبلیغ کند(۳)(الحياة السياسية للامام الرضا، ص ۱۵۱ پانوشت).
مأمون هر چند با کشتن برادرش به حکومت دست یافت ولی مشکلات تازه ای پیش رویش رخ نمود. علاوه بر آن که ممکن بود از سوی برادر دیگرش مؤتمن و نیز دیگر بستگان پدری اش مخالفتهایی علیه وی بشود. از این جهت وی برای ادامه حکومتش نیازمند پایگاهی قوی بود. گروه هایی که در عصر مأمون از نفوذ و موقعیت سیاسی و اجتماعی برخوردار بودند و خلیفه می توانست روی آنها حساب کند عبارت بودند از ایرانیان نژاد عرب و علویان .
سیاست ستمگرانه و اجحاف آمیز مأمون نسبت به ایرانیان ضدیت و دشمنی دو گروه دیگر با اساس حکومت مأمون زمینه همکاری آنان با خلیفه عباسی را منتفی می ساخت و او را بر آن می داشت تا برای بقای خود چاره ای دیگر بیندیشد.