انقلابها و شورشها
پیدایش و گسترش انقلابها و شورشها علیه دستگاه خلافت عباسی از جمله عواملی بود که بحران سیاسی حکومت مأمون را شدت بخشیده پایه های آن را بیش از پیش متزلزل می ساخت مهمترین این شورشها و قیامها عبارت است از:
۱. شورش نصر بن شبت که از عربهای متعصب بود و در ناحیه شمالی حلب عليه مأمون دست به قیام زد و گروه زیادی را گرد خود جمع کرد.(۱)(کامل، ابن اثیر، ج ۶، صص ۲۹۷ و ۳۰۸ )
۲.قیام ابن طباطبای علوی که در کوفه صورت گرفت. وی مردم را به الرضا من آل محمد و عمل به کتاب خدا و سنت پیامبر فراخواند مردم کوفه دعوت او را پذیرفته به گردش جمع شدند. (۲)(همان، ص ۳۰۵)
۳. نهضت ابوالسرایا که ادامه نهضت ابن طباطبا بود. او با حکومت درگیر شد و پس از تسلط بر کوفه به نام خود سکه زد و بطور رسمی قدرت را در دست گرفت. (۳)(همان، صص ۳۰۲-۳۰۵)
۴.تحرکات دیگر علویان از قبیل زید بن موسی بن جعفر در بصره(۴)(ارشاد، ص ۲۸۶ )، ابراهیم بن موسی بن جعفر در یمن(۵)(کامل ابن اثیر، ج ۶، ص ۳۱۰ ) و حسین بن حسن افطس در مکه(۶)(ارشاد، ص ۲۸۶).
۵ .حرکت داوطلبان مبارزه با فساد علیه عده ای اوباش و شرور که در بغداد به راهزنی می پرداختند و افراد را می ربودند(۱)(کامل، ج ۶، ص ۳۲۴).