احضار امام رضا به ایران

انگیزه های یاد شده مأمون را بر آن داشت تا بدون درنگ تصمیم خود را عملی سازد؛ از این رو رجاء بن ابی ضحاک - یکی از فرماندهان و کارگزاران خود را برای آوردن امام به مرو به مدینه فرستاد و به وی سفارش کرد که حضرت را از راه بصره اهواز و فارس عبور دهد نه کوفه و قم.(۱)(کافی، ج ۱، ص ۴۰۸ و بحار الانوار، ج ۴۹، ص ۱۳۴ )

امام رضا که تا آن زمان به تمامی دعوتنامه های مأمون پاسخ رد داده بود با آمدن پیک مخصوص خلیفه و اصرار وی بر حرکت آن گرامی به سوی مرو چاره ای جز حرکت نیافت لیکن پیش از ترک مدینه کنار قبر مطهر رسول الله ﷺ رفت و با آن حضرت وداع کرد و فرزندش حضرت جواد را به جد بزرگوارش سپرد؛ آنگاه همه وکلا و نمایندگان و نیز یاران خود را گرد آورد و ضمن معرفی حضرت جواد به عنوان جانشین خویش به آنان و توصیه به اطاعت پذیری از وی با آنان وداع کرد و در سال دویست هجری رهسپار مرو شد(۲)(اثبات الوصية، ص ۱۷۸ و انوار البهية، ص ۱۸۷ ).

منازلی که حضرت در سفر خود به خراسان پیموده و نیز حوادثی که در هر یک از منازل رخ داده در تاریخ به اختلاف ذکر شده است. خط سیر امام ظاهرا بدین ترتیب بوده است: مدینه مکه قادسیه بصره ،اهواز رامهرمز ،اصطخر ،یزد طبس نیشابور ده سرخ سناباد، سرخس و مرو امام در طول سفر موفق شد با قشرهای مختلف مردم بویژه شیعیان تماس بگیرد و با سخنان و بیان حدیث و نیز ارائه کرامات به تحکیم و تثبیت مبانی اعتقادی امت بخصوص در مسأله امامت همت گمارد و حقایق را برای مردم آشکار سازد.