نماز مسافر
امام رضا علیه السلام فرمود:
اگر کسی بپرسد که چرا نماز را در سفر باید قصر کرد، گفته می شود: نمازهایی که در آغاز امر واجب شده بود ده رکعت در شبانه روز بود و آن هفت رکعت زائد بعد به آنها اضافه شد. پس خداوند آن زیادت را به مسافر تخفیف داد برای سختی و رنج سفر و مشغولیاتی که او نسبت به انجام کارهایش و زحمت کوچ کردن و فرود آمدن در منازل بین راه دارد تا مبادا آن زیادی رکعات او را از کارهای لازم که برای آن سفر کرده است بازدارد. و این قصر نماز رحمتی است از جانب خداوند عزّ وجل برای مسافران و عطوفت اوست بر آنان جز در نماز مغرب که در آن تقصیر نیست و باید تمام به جا آورده شود زیرا آن خود یک بار قصر شده است.»
امام علیه السلام حکمت کوتاهی نماز مسافر را بیان کرده است و آن به این دلیل بود که مسافر در طول سفرش با زحمات و مشکلاتی روبه رو بود مخصوصاً در رابطه با آن روزها که وسایل نقلیه منحصر به حیوانات و کشتی بود و هر دوی آنها موجب مشقت و زحمت بود. پس شارع نصف نماز چهار رکعتی را از مسافر حذف کرد از روی محبت به او و رحمت به بندگان.
مسافت موجب قصر می شود
امام رضا علیه السلام فرمود:
پس اگر کسی بپرسد: چرا قصر در مسافرت هشت فرسخ مشخص شده نه کمتر و نه بیشتر؟ جواب آن است که هشت فرسخ حدی است که مردم از پیاده و سواره و قافله و کاروان و حمل کننده متاع همه می توانند در یک روز طی کنند. لذا حد مسافت به اندازه آن تعیین شده است.»
امام علیه السلام حکمت شارع در قرار دادن هشت فرسخ فاصله را برای قصر نماز بیان نموده و پس از آن فرموده است:
اگر کسی بپرسد چرا در مسیر یک روز یعنی به اندازه یک روز راه مقرر شده نه بیشتر از یک روز؟ گفته میشود اگر در حد یک روز راه معین نمی شد در حد رفتن یک سال هم معین نمیشد چون روزهایی که پس از امروز می آیند همه مانند یکدیگرند اگر امروز گرفتاریش لحاظ نمی شد هر روز هم مثل امروز چون نظیر همدیگرند و فرقی میانشان نیست.»
امام علیه السلام بیان کرده است که شارع اگر مسافت برای قصر نماز را هشت فرسخ که مسیر یکروزه راه است قرار نمیداد لازم بود که مسافت برای قصر نماز در روز دوم باشد زیرا روز دوم نظیر روز اول است و فرقی بین آنها نیست و همین طور روز سوم الى آخر و تسلسل لازم می آید که باطل است. امام اضافه می کند:
اگر کسی بگوید: "رفتنها تند و کند است از کجا هشت فرسخ را در مدت یک روز اختیار نمود؟ جواب آن است که هشت فرسخ راهی است که معمولاً شتران و قافله ها در یک روز طی میکنند و این همان مسافتی است که شتر داران و کاروانها در یک روز می روند.
سقوط نافله های روز برای مسافر
امام رضا علیه السلام فرمود:
اگر گوینده بگوید چرا مسافر نوافل روز را باید ترک کند ولی نوافل شب برقرار است؟ پاسخ آن است که هر نمازی که در سفر قصر نیست، نوافل آن هم بر جای خود باقی است و آن چنین است که نماز مغرب چون در سفر حضر باید تمام به جا آورده شود نافله های بعد از آن تمامی برجاست و باید اداء شود و همچنین نماز صبح چون تمام است نوافل ما قبل آن هم برجاست.»
امام علیه السلام سقوط نافله روز و عدم سقوط نافله شب را بیان کرده و علت سقوط نافله را تابع شکسته شدن نماز دانسته و نشکستن نماز مغرب و بعد از آن فرموده است:
اگر کسی بگوید چرا نماز عشاء که قصر باید خوانده شود نافله اش ساقط نیست؟ گفته میشود این دو رکعت از پنجاه رکعت فرایض و نوافل نیست بلکه بر پنجاه رکعت فریضه و نافله اضافه شده است تا در مقابل هر رکعت از فریضه دو رکعت نافله باشد.
امام رضا علیه السلام بیان داشته که نماز عشاء در سفر شکسته است ولی نافله اش که دو رکعت نماز شکسته است ساقط نمی شود. جواب امام علیه السلام این است که نافله عشاء نزد شارع معادل یک رکعت نماز ایستاده است و بدین سبب جهت تکمیل هر رکعتی از نماز واجب دو رکعت نافله را قرار دادند و به این علت نافله عشاء از مسافر ساقط نمیشود و نماز شب را در اول شب می خواند.
امام رضا علیه السلام فرمود:
اگر کسی بگوید چرا برای مسافر و مریض جایز است که نماز شب خود را در اول شب به جای آورد؟ گفته میشود برای اینکه مسافر مشغولیاتی دارد و بیمار هم ضعف و ناسلامتی دارد و در شب باید استراحت کند. لذا در اول شب برای آنان اداء نوافل جایز شده است تا مریض استراحت کند و مسافر هم به کار خود که تهیه اسباب و وسایل و پیمودن راه و طی طریق است برسد.»
اما نماز شب پس آن در قسمت اخیر از شب است و شارع آن را برای مسافر و مریض مباح کرده که در اول شب نماز شب را بخوانند و این از روی تفضل و منت بر آنهاست همان گونه که امام علیه السلام بیان فرمود.