استفاده از زبان دعا

یکی از راههای ارتباط که آثار فراوانی دارد استفاده از زبان دعاست. هر چند دعا ارتباط مخلوق با خالق است ولی گاه خود زمینه ای برای ارتباط با دیگر مردم نیز میتواند باشد از این میان میتوان به دعاهای معصومانه اشاره کرد که خود پنجره ای است به سوی معارف ناب که به سوی مخاطبان نیز گشوده شده است نیایش حسی است مشترک که ریشه در فطرت و سرنوشت انسان دارد گوهر گرانبهای نیایش تعلیم خاص خداست که انبیای عظام به بشر ارزانی داشته اند. (1) ۱. خياط، على تجلی قرآن در نیایش معصومان ، ص ۴۲ ۲. همان، ص ۴۳ )

...

برای مثال حضرت رضا هنگام قرار گرفتن در شرایطی که نمی توانست به طور مستقیم پیام خود را به فرستنده برساند از این شیوه انتقال پیام بهره میبرد. در ادامه به نمونه هایی در این باره اشاره میشود.

برای نمونه تأثیر استفاده از دعا به دلیل تکرار امام با جزئیات آن در ذهن رجاء بن ضحاک که همراه ایشان در سفر به مرو بود باقی میماند و آن را به عنوان گزارش به خلیفه تقدیم میکند جالب این که امام در حین سفر به سؤالات مردم نیز پاسخ میدهد و رجاء به ذکر گزارش اجمالی در این خصوص بسنده میکند ولی در زمینه دعاهای حضرت و راز و نیاز با خداوند این گزارش مفصل است.

همچنین از رجاء بن ضحاک در طی هم سفری با امام نقل شده است:

فَوَ اللَّهِ مَا رَأَيْتُ رَجُلًا كَانَ أَتْقَى لِلَّهِ تَعَالَى مِنْهُ وَ لَا أَكْثَرَ ذكراً الله في جَمِيعِ أَوْقَاتِهِ مِنْهُ وَ لَا أَشَدَّ خَوْفًا لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ مِنْهُ وَ كَانَ إِذَا أَصْبَحَ صَلَّى الْغَدَاةَ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِي مُصَلَّاهُ يُسَبِّحُ اللَّهَ وَيُحَمِّدُهُ وَ يُكَبِّرُهُ وَ يُهَلِّلُهُ وَ يُصَلِّى عَلَى النَّبِيِّ لَهُ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ ! (1) 1. عيون اخبار الرضاء الله، ج ۲، ص ۱۸۰؛ ادامة حديث: فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِي مُصَلَّاهُ يَسْبِّحُ اللَّهُ وَ يَحْمَدُهُ و يكبرُهُ وَ يهللهُ وَ يُصَلَّى عَلَى النَّبي الله حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ يَسْجُدُ سَجْدَةٌ يَبْقَى فِيهَا حَتَّى يَتَعَالَى النَّهَارُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ يحدتُهُمْ وَ يَعِظُهُمْ إِلَى قُرْبِ الزَّوَالِ ثُمَّ جَدَّدَ وُضُوءَهُ وَ عَادَ إِلَى مُصَلَّاهُ فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ قَامَ فَصَلَّى سِنَّ رَكَعَاتٍ يَقْرَأُ فِي الرَّكَعَةِ الأُولَى الْحَمْدَ وَقُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ وَ فِي الثَّانِيَةِ الْحَمْدَ وَقُلْ هُوَ اللَّهُ وَ يَقْرَأُ فِي الْأَرْبَعِ فِي كُلِّ رَكَعَةِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ يَسَلِّمُ فِي كُلِّ رَكَعَتَينِ و يقلتُ فيهما في الثانية قَبْلَ الركوع وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ ثُمَّ يُؤَذِّنُ وَ يُصَلَّى رَكَعَتَينِ ثُمَّ يَقِيمُ وَ يُصَلَّى الظَّهْرَ فَإِذَا سَلَّمَ سَبْحَ اللهَ وَحَمَّدَهُ وَ كَبَّرَهُ وَ هَلَلَهُ مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَةَ الشَّكرِ يَقُولُ فِيهَا مِائَةَ مَرَّةٍ شُكراً لِلَّهِ فَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ قَامٍ. )

به خدا سوگند یاد میکنم که از او مردی پرهیز کارتر در نزد خدا و کثیر الذکرتر در جمیع اوقات و ترسنده تر از خدا ندیدم چون صبح بر می آمد، نماز صبح می گزارد و چون نماز را سلام میگفت در مصلای خود مینشست و تسبیح و تحمید و تکبیر و تهلیل خدا میکرد و صلوات بر پیغمبر و آل او می فرستاد تا این که آفتاب طلوع میکرد.

نکته مهم هنگامی است که امام در موضع تهمتهایی تلخ قرار می گیرد.  در این هنگام امام دست تضرع به سوی خدا بر میدارد و از این رفتار به خدا شکایت میکند گویا ایشان میخواهد علاوه بر آرامش قلبش جواب تهمت را نیز بدهد بدون این که اصطکاکی به وجود آید نمونه این بحث را میتوان در تهمت برادرش عباس بن موسی در مقابل قاضی مدینه(1) کافی، ۱۳۶۹، ص ۱۰۲ ) و شبهه اباصلت در قبال شایعه بندگی مردم در قبال امام و اهل بیتشان مشاهده کرد.(2) عيون اخبار الرضاء ، ج ۲، ص ۱۸۳. ) ضمن این که امام بعد از این بحث با استدلال و برهان حضار یا طرف مقابل خود را اگر زمینه پذیرش داشته باشند، اقناع می کند.